Toen hardware zich meer begon te ontwikkelen en aan particulieren werd verkocht, werd software relevanter. Thuisgebruikers konden hun computers niet zelf programmeren, omdat zij meestal niet de tijd namen om programmeertalen te leren, wat leidde tot de ontwikkeling van gemakkelijk te gebruiken software voor thuiscomputers, zoals systeemsoftware en toepassingssoftware.
Systeemsoftware
Systeemsoftware beheert het gedrag van de computerhardware en zorgt ervoor dat alle onderdelen van een computer samenwerken om de functies uit te voeren die nodig zijn om apparaten en software soepel te laten werken. Systeemsoftware is ook ontworpen om een platform te bieden voor de uitvoering van toepassingssoftware en omvat besturingssystemen, stuurprogramma's voor apparaten en hulpprogramma's.
Besturingssystemen
Elk apparaat dat een computer bevat, heeft een besturingssysteem. Computers en andere slimme toestellen die computers bevatten, zoals smartphones, zijn ontworpen en gebouwd met een specifiek besturingssysteem (BS) in gedachten. Dit BS bepaalt de compatibiliteit van alle software die nodig is om het apparaat te laten functioneren.
Er zijn vele soorten besturingssystemen (BS) voor desktop- en mobiele apparaten, en het ene BS is populairder dan het andere. Het populairste besturingssysteem voor pc's is Microsoft Windows, dat op de pc's van de meeste fabrikanten draait, terwijl macOS van Apple een veel kleiner marktaandeel heeft omdat het alleen op Apple-computers draait. In de mobiele sector draait het merendeel van de smartphones op het Android-besturingssysteem, dat is ontwikkeld door Google en wordt aangepast door individuele telefoonfabrikanten zoals Samsung. iOS van Apple is ook erg populair, maar ook dit draait alleen op de iPhones van Apple.
Elk BS heeft zijn voor- en nadelen en een eigen aanbevolen gebruik. Daarom werken sommige besturingssystemen beter voor desktoptoestellen dan voor mobiele toestellen en omgekeerd.
Er bestaan ook gespecialiseerde BS voor verschillende specifieke computerbehoeften. In de supercomputing- en serversector overheersen Linux-distributies. Voor embedded en real-time systemen bestaan andere gespecialiseerde klassen van besturingssystemen, zoals CarOS voor de automobielindustrie.
Stuurprogramma’s
Hardwaretoestellen en software worden vaak door verschillende bedrijven gecreëerd, en zij spreken verschillende talen. Een stuurprogramma is een ‘vertaler' die een brug slaat tussen hard- en software, zodat ze elkaar kunnen begrijpen. Het bestuurt of bedient een bepaald type hardware-apparaat dat op een computer of slim toestel is aangesloten.
Die vertaler is een software-interface voor hardware-apparaten, waardoor besturingssystemen en andere computerprogramma's toegang hebben tot hardwarefuncties zonder dat ze precieze details over de gebruikte hardware hoeven te kennen.
Zonder stuurprogramma's zou de computer niet in staat zijn om gegevens correct naar hardware-apparaten te verzenden en te ontvangen. Voor alle hardware is een stuurprogramma nodig, van de interne computeronderdelen zoals de grafische kaart tot de externe randapparatuur, zoals een printer. Het goede nieuws is dat op de meeste computers, smartphones en tablets de vereiste en algemene stuurprogramma's vooraf geïnstalleerd zijn wanneer ze worden geleverd, en veel besturingssystemen detecteren nu automatisch wanneer een nieuw apparaat, zoals een externe harde schijf, is aangesloten en installeren het vereiste stuurprogramma.
Hulpprogramma's
Dit is een soort systeemsoftware die is ontworpen om gebruikers te helpen bij het onderhoud van en de zorg voor hun computers en slimme toestellen. Ze helpen ons bij het analyseren, configureren, optimaliseren en onderhouden van het besturingssysteem, de hardware van het apparaat en de toepassingssoftware.
Sommige hulpprogramma's zijn tegenwoordig gebundeld met de software van het besturingssysteem. Andere moet je kopen of op een andere manier verkrijgen.
De meeste hulpprogramma's zijn zeer gespecialiseerd en ontworpen om slechts één taak of een klein aantal taken uit te voeren. Er zijn echter ook pakketten met hulpprogramma's die verschillende functies in één stuk software combineren.
Ook al maken hulpprogramma's deel uit van de systeemsoftware, zij maken geen deel uit van het BS als zodanig. Zij worden naar behoefte in het geheugen geladen, hetzij door de gebruiker, hetzij door het BO.
Wat zijn de belangrijkste toepassingen van hulpprogramma's?
Onderhouden en verbeteren van de efficiëntie van een computersysteem.
De computer vrijwaren van ongewenste software zoals virussen of spyware.
De gebruiker in staat stellen zijn desktop en gebruikersinterface aan te passen.
Het geheugen van de computer beheren en de prestaties verbeteren.
Zorg goed voor jouw computer door een goed antivirusprogramma aan te schaffen en dit regelmatig uit te voeren, samen met de schijfopruiming en schijfdefragmentatie. Een schijfopruiming verwijdert geselecteerde onnodige bestanden die ruimte innemen op jouw harde schijf. Dit kan de inhoud van de prullenbak zijn, tijdelijke internetbestanden en geheugendumpbestanden. Een schijfdefragmentatieprogramma herkent de bestanden op jouw harde schijf en helpt ze efficiënter te werken door 'gefragmenteerde' bestanden te consolideren.
Applicatiesoftware
In tegenstelling tot systeemsoftware, laat applicatiesoftware mensen toe dingen te doen op computers, smartphones en tablets zoals spelletjes spelen, video’s bekijken of teksten schrijven.
Voor de meeste mensen zijn applicaties de eigenlijke reden om een computer te gebruiken, en er bestaan duizenden van. Applicaties zijn de programma's die je gebruikt om brieven, scripties en boeken te lezen en te schrijven, getallen te berekenen, naar muziek te luisteren, webpagina's via internet en films op dvd's te bekijken, foto's te maken, spelletjes te spelen en al de rest te doen wat een computer doet. Op smartphones en tablets draaien zelfs basisfuncties zoals telefoongesprekken en foto's op apps die zijn geprogrammeerd om die taken uit te voeren.
Toepassingen hebben betrekking op het besturingssysteem en worden gemaakt voor een specifiek besturingssysteem. Daarom werken sommige applicaties die zijn gemaakt voor Apple-computers mogelijk niet op apparaten waarop een ander besturingssysteem is geïnstalleerd. Zo zullen ook apps die draaien op iOS, het besturingssysteem van de iPhone, niet werken op telefoons en tablets die draaien op Android, een door Google ontwikkeld mobiel besturingssysteem dat tegenwoordig door veel smartphonefabrikanten wordt gebruikt.
Apparaten zoals laptops en smartphones worden geleverd met veel standaardapplicaties die vooraf zijn geïnstalleerd, zodat je jouw apparaat meteen kunt gebruiken. Als je extra apps of softwareprogramma's nodig hebt voor specifieke taken, zoals videobewerking of loonadministratie, zijn extra tools nu veel gemakkelijker te gebruiken dan vroeger. Toepassingen die niet vooraf op jouw toestel zijn geïnstalleerd, kun je tegenwoordig downloaden van het internet of de mobiele app store, of online openen via jouw internetbrowser.
We hebben een lange weg afgelegd sinds de jaren 1990, toen softwareprogramma's zoals Microsoft Office vanaf een fysieke cd werden gedownload naar de interne opslagruimte van jouw computer. Nu wordt Microsoft 365, dat het volledige pakket kantoortoepassingen omvat, online gehost en kun je ervoor kiezen het programma naar jouw apparaat te downloaden of het via een internetbrowser te openen. Veel andere softwareprogramma's maken gebruik van ditzelfde model, zodat je kunt inloggen vanaf elke computer, smartphone of tablet, en kunt verdergaan waar je gebleven was. Deze nieuwe bedrijfsmodellen van abonnementen op een dienst voor softwareapplicaties, bekend als ‘Software as a Service’ of ‘SaaS’, worden mogelijk gemaakt door de evolutie van software en internetconnectiviteit, waarop we in het volgende hoofdstuk dieper ingaan.
Bij de aankoop van applicatiesoftware moet je zeker weten dat hij compatibel is met het op jouw toestel geïnstalleerde BS. Als de ontwikkelaar van de applicaties geen versie heeft die compatibel is met het besturingssysteem van jouw toestel, controleer dan of er een versie van het programma beschikbaar is die via een internetbrowser kan worden geraadpleegd.
Het is ook mogelijk dat software niet goed werkt omdat hij niet compatibel is met jouw fysieke architectuur (type CVE); of als het toestel niet over voldoende middelen beschikt (opslagcapaciteit, snelheid). Systeemvereisten voor software vind je op de website van de softwareleverancier.
U hoeft niet aldoor software te kopen. Er zijn alternatieven zoals freeware, shareware en open source. Begin met te zoeken naar wat je met de software zou willen doen, vergelijk dan de prijzen, controleer de compatibiliteit met jouw besturingssysteem, en maak gebruik van de gelegenheid om verschillende alternatieven te testen.
Wees voorzichtig wanneer je gratis software test, want er bestaan ‘softwarevirussen’ die jouw computer of gegevens kunnen beschadigen. Bescherm jouw apparaat met een antivirusprogramma
Sign up to solve exercises
Na het beëindigen van hoofdstuk 3 kun je:
Uitleggen wat software is en waarom we hem nodig hebben om met onze toestellen te communiceren.
Computertalen begrijpen en hoe we ze kunnen inzetten om software te creëren.
Softwareontwerp uitleggen en de vaardigheden die ervoor nodig zijn.
Begrijpen hoe de applicaties die we elke dag voor verschillende taken gebruiken, werken.
