Kiedy sprzęt komputerowy zaczął się bardziej rozwijać i zaczął trafiać do sprzedaży indywidualnej, oprogramowanie stało się bardziej istotne. Użytkownicy domowi nie mogli sami programować swoich komputerów, ponieważ zazwyczaj nie poświęcali czasu na naukę języków programowania, co doprowadziło do rozwoju łatwego w użyciu oprogramowania dla komputerów domowych, takiego jak oprogramowanie systemowe i oprogramowanie użytkowe.
Oprogramowanie systemowe
Oprogramowanie systemowe zarządza zachowaniem sprzętu komputerowego, zapewniając, że wszystkie części komputera współpracują ze sobą w celu wykonywania funkcji wymaganych do sprawnego działania urządzeń i oprogramowania. Oprogramowanie systemowe jest również przeznaczone do zapewnienia platformy do uruchamiania oprogramowania użytkowego i obejmuje systemy operacyjne, sterowniki urządzeń i programy narzędziowe.
Systemy operacyjne
Każde urządzenie, które jest wyposażone w komputer, posiada system operacyjny (OS). Komputery i inne inteligentne urządzenia zawierające komputery, takie jak smartfony, są projektowane i budowane z myślą o konkretnym systemie operacyjnym (OS). Ten system operacyjny określa kompatybilność całego oprogramowania wymaganego do działania urządzenia.
Istnieje wiele rodzajów systemów operacyjnych (OS) dla komputerów stacjonarnych i urządzeń przenośnych, a niektóre z nich są bardziej popularne od innych. Najpopularniejszym systemem operacyjnym dla komputerów osobistych jest Microsoft Windows, który działa na komputerach PC większości producentów, macOS firmy Apple ma znacznie mniejszy udział w rynku, ponieważ działa tylko na komputerach Apple. W sektorze mobilnym większość smartfonów działa na systemie operacyjnym Android OS, który jest tworzony przez Google i dostosowywany przez poszczególnych producentów telefonów, takich jak Samsung. System iOS firmy Apple jest również bardzo popularny, ale też działa tylko na iPhone'ach firmy Apple.
Każdy system operacyjny ma swoje wady i zalety oraz zalecane zastosowanie. Dlatego niektóre systemy operacyjne działają lepiej na urządzeniach stacjonarnych niż na urządzeniach mobilnych i odwrotnie.
Istnieją również specjalistyczne systemy operacyjne przeznaczone do różnych konkretnych potrzeb komputerowych. W sektorze superkomputerów i serwerów dominują dystrybucje Linuksa. W przypadku systemów wbudowanych i systemów czasu rzeczywistego istnieją inne wyspecjalizowane klasy systemów operacyjnych, takie jak CarOS dla przemysłu motoryzacyjnego.
Sterowniki urządzeń
Urządzenia sprzętowe i oprogramowanie są często tworzone przez różne firmy i mówią różnymi językami. Sterownik urządzenia jest "tłumaczem", który tworzy pomost między sprzętem a oprogramowaniem, aby mogły się one wzajemnie zrozumieć. Steruje on lub obsługuje określony typ urządzenia sprzętowego, które jest podłączone do komputera lub urządzenia inteligentnego.
Ten translator jest interfejsem oprogramowania do urządzeń sprzętowych, umożliwiając systemom operacyjnym i innym programom komputerowym dostęp do funkcji sprzętu bez konieczności znajomości dokładnych szczegółów na temat używanego sprzętu.
Bez sterowników komputer nie byłby w stanie prawidłowo odbierać i wysyłać danych do urządzeń sprzętowych. Wszystkie elementy sprzętu wymagają sterownika, począwszy od wewnętrznych komponentów komputera, takich jak karta graficzna, po zewnętrzne urządzenia peryferyjne, takie jak drukarka. Dobra wiadomość jest taka, że większość komputerów, smartfonów i tabletów ma fabrycznie zainstalowane wymagane i ogólne sterowniki, a wiele systemów operacyjnych automatycznie wykrywa podłączenie nowego urządzenia, takiego jak zewnętrzny dysk twardy, i instaluje wymagany sterownik urządzenia.
Programy narzędziowe
Jest to rodzaj oprogramowania systemowego zaprojektowanego w celu pomocy użytkownikom w konserwacji i opiece nad ich komputerami oraz urządzeniami inteligentnymi. Pomagają one w analizie, konfiguracji, optymalizacji i konserwacji systemu operacyjnego, sprzętu urządzeń i oprogramowania użytkowego.
Niektóre programy narzędziowe są obecnie dołączane do oprogramowania systemu operacyjnego. Inne można kupić lub pozyskać w inny sposób.
Większość programów narzędziowych jest wysoce wyspecjalizowana i przeznaczona do wykonywania tylko jednego zadania lub niewielkiego zakresu zadań. Istnieją jednak również pakiety narzędziowe, które łączą kilka funkcji w jednym oprogramowaniu.
Mimo że programy narzędziowe są częścią oprogramowania systemowego, nie są częścią systemu operacyjnego jako takiego. Są one wczytywane do pamięci w zależności od potrzeb, albo przez użytkownika, albo przez system operacyjny.
Jakie są główne zastosowania oprogramowania narzędziowego?
Utrzymanie i zwiększenie wydajności systemu komputerowego.
Utrzymywanie komputera w stanie wolnym od niepożądanych zagrożeń programowych, takich jak wirusy i programy szpiegujące.
Umożliwiają użytkownikowi dostosowanie pulpitu i interfejsu użytkownika do własnych potrzeb.
Zarządzanie pamięcią komputera i zwiększanie jego wydajności.
Zadbaj o swój komputer używając dobrego programu antywirusowego i regularnie go uruchamiając, a także programu do czyszczenia i defragmentacji dysków. Czyszczenie dysku usuwa wybrane niepotrzebne pliki, które zajmują miejsce na dysku twardym. Może to obejmować zawartość kosza, tymczasowe pliki internetowe i pliki zrzutu pamięci. Defragmentator dysku rozpoznaje pliki na dysku twardym i pomaga im pracować wydajniej poprzez konsolidację "podzielonych" plików.
Oprogramowanie użytkowe (aplikacje)
W przeciwieństwie do oprogramowania systemowego, oprogramowanie użytkowe pozwala ludziom wykonywać na komputerach, smartfonach i tabletach takie czynności, jak granie w gry, oglądanie filmów czy pisanie tekstów.
Dla większości ludzi aplikacje są rzeczywistym powodem korzystania z komputera, a są ich tysiące. Aplikacje to programy, których używasz do czytania i pisania listów, prac semestralnych i książek, przeliczania liczb, słuchania muzyki, oglądania stron internetowych przez Internet i filmów z DVD, tworzenia obrazów, grania w gry i do robienia wszytskich innych rzeczy, które można robić na komputerze. W przypadku smartfonów i tabletów nawet podstawowe funkcje, takie jak rozmowy telefoniczne i zdjęcia, są uruchamiane przez aplikacje zaprogramowane do wykonywania tych zadań.
Aplikacje odnoszą się do systemu operacyjnego i są tworzone dla konkretnego systemu operacyjnego. Dlatego niektóre aplikacje stworzone dla komputerów Apple mogą nie działać na urządzeniach z zainstalowanym innym systemem operacyjnym. Podobnie aplikacje działające na iOS, systemie operacyjnym iPhone'a, nie będą działać na telefonach i tabletach z systemem Android, mobilnym systemem operacyjnym opracowanym przez Google, używanym obecnie przez wielu producentów smartfonów.
Urządzenia takie jak laptopy i smartfony są dostarczane z wieloma standardowymi wstępnie zainstalowanymi aplikacjami, dzięki czemu można z nich korzystać po wyjęciu z pudełka. Jeśli potrzebujesz dodatkowych aplikacji lub programów do konkretnych zadań, takich jak edycja wideo lub zarządzanie listą płac, dziś o wiele łatwiej jest korzystać z tych dodatkowych narzędzi niż w przeszłości. Obecnie aplikacje, które nie zostały wstępnie zainstalowane na urządzeniu, można pobrać z Internetu lub sklepu z aplikacjami mobilnymi, albo uzyskać do nich dostęp online za pośrednictwem przeglądarki internetowej.
Przeszliśmy długą drogę od lat 90-tych, kiedy to programy takie jak Microsoft Office były pobierane do pamięci wewnętrznej komputera z fizycznej płyty CD. Obecnie Microsoft 365, obejmujący cały pakiet aplikacji biurowych, jest dostępny online, a użytkownik może pobrać program na swoje urządzenie lub uzyskać do niego dostęp za pośrednictwem przeglądarki internetowej. Wiele innych programów użytkowych wykorzystuje ten sam model, umożliwiając logowanie z dowolnego komputera, smartfona lub tabletu i kontynuowanie pracy w miejscu, w którym ją przerwaliśmy. Te nowe modele biznesowe polegające na subskrybowaniu usługi oprogramowania użytkowego, znane jako oprogramowanie jako usługa (ang. Software as a Service, SaaS), są możliwe dzięki ewolucji oprogramowania w połączeniu z ewolucją łączności internetowej, którą omówimy dokładniej w następnym rozdziale.
Kupując oprogramowanie użytkowe należy upewnić się, że jest ono kompatybilne z systemem operacyjnym zainstalowanym na urządzeniu. Jeśli twórca aplikacji posiada ma wersji kompatybilnej z systemem operacyjnym urządzenia, sprawdź, czy istnieje wersja programu dostępna za pośrednictwem przeglądarki internetowej.
Oprogramowanie może również działać nieprawidłowo, gdy nie jest ono kompatybilne z architekturą fizyczną (rodzajem procesora) lub jeśli urządzenie nie ma wystarczających zasobów (pojemność pamięci, szybkość). Wymagania systemowe dla oprogramowania można znaleźć na stronie internetowej dostawcy oprogramowania.
Nie musisz kupować oprogramowania przez cały czas. Istnieją alternatywne rozwiązania, takie jak freeware, shareware i open source (otwarte oprogramowanie). Zacznij od ustalenia, do czego oprogramowanie ma służyć, następnie porównaj ceny, sprawdź kompatybilność z systemem operacyjnym i ciesz się testowaniem różnych alternatyw.
Zachowaj ostrożność testując darmowe oprogramowanie, ponieważ zdarzają się "wirusy", które mogą uszkodzić Twój komputer lub dane. Chroń swoje urządzenie za pomocą programu antywirusowego.
Sign up to solve exercises
Po ukończeniu rozdziału 3 potrafisz już:
Wyjaśnić, czym jest oprogramowanie i dlaczego potrzebujemy go do komunikacji z naszymi urządzeniami.
Zrozumieć języki komputerowe i w jaki sposób możemy ich używać do tworzenia oprogramowania.
Wyjaśnić, czym jest projektowanie oprogramowania i jakie umiejętności są do tego potrzebne.
Zrozumieć, w jaki sposób działają aplikacje, których używamy na co dzień do różnych zadań.
