Έχοντας ολοκληρώσει τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια αυτού του μαθήματος, ελπίζουμε ότι τώρα θα έχετε μια καλύτερη και βαθύτερη κατανόηση ορισμένων βασικών τομέων των αναδυόμενων τεχνολογιών. Όπως είδαμε σε όλη τη διάρκεια αυτού του μαθήματος, οι αναδυόμενες τεχνολογίες χαρακτηρίζονται εξ ορισμού από ριζική καινοτομία, σχετικά γρήγορη ανάπτυξη, εμφανείς επιπτώσεις, αβεβαιότητα και αμφισημία. Κατά τη διάρκεια της διεξοδικότερης εξέτασής μας διάφορων τομέων όπως της ρομποτικής και της εικονικής/επαυξημένης πραγματικότητας, συζητήσαμε τρόπους με τους οποίους αυτές οι αναδυόμενες τεχνολογίες θα δημιουργήσουν ευκαιρίες απασχόλησης και θα επαναπροσδιορίσουν διάφορες βιομηχανίες. Αλλά τι σημαίνει αυτό για το μέλλον της εργασίας γενικά;
Το μέλλον της εργασίας
Τα τελευταία χρόνια, η προσοχή στράφηκε ιδιαίτερα στις επιπτώσεις και τα αποτελέσματα των αναδυόμενων τεχνολογιών στην εργασία, που μερικές φορές αναφέρεται ως ο μεταβαλλόμενος κόσμος της εργασίας, ιδίως από τα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης και τους συμβούλους. Τίτλοι στα μέσα ενημέρωσης όπως «Τα ρομπότ θα πάρουν τις δουλειές μας. Καλύτερα να κάνουμε τώρα τα σχέδιά μας προτού να είναι πολύ αργά» (Elliott, The Guardian International Edition, 2018) έχουν γίνει συνήθεις.
Ενώ αληθεύει ότι οι πιο πρόσφατες εξελίξεις στις αναδυόμενες τεχνολογίες έχουν δραματική επίδραση στο εργασιακό περιβάλλον, κορυφαίοι ειδικοί στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και της Βιομηχανίας 4.0 έχουν επισημάνει ότι οι αναδυόμενες τεχνολογίες που αξιοποιούν τη μηχανική μάθηση, όπως τη ρομποτική και το Διαδίκτυο των πραγμάτων, θα αντικαταστήσουν ορισμένες από τις επιμέρους εργασίες που εκτελούν σήμερα οι εργαζόμενοι, αλλά όχι απαραίτητα θέσεις εργασίας συνολικά.
Η μελέτη του ΜΙΤ δείχνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αντικαταστήσει εργασίες όχι θέσεις εργασίας
«Οι ακτινολόγοι, για παράδειγμα, έχουν 26 χωριστές εργασίες που σχετίζονται με τη δουλειά τους», λέει ο καθηγητής του MIT Sloan, Erik Brynjolfsson. «Η ανάγνωση ιατρικών απεικονίσεων είναι μια εργασία κατάλληλη για τη μηχανική μάθηση, με τους υπολογιστές να αρχίζουν να υπερτερούν των ανθρώπων στην αναγνώριση εικόνων. Αλλά οι διαπροσωπικές ικανότητες, όπως η διαβίβαση πληροφοριών για τη φροντίδα της υγείας σε έναν ασθενή, δεν εκφράζονται τόσο εύκολα ή αποτελεσματικά από τις μηχανές.
Σχεδόν σε κάθε επάγγελμα, υπάρχουν κάποιες εργασίες τουλάχιστον που μπορεί να επηρεαστούν, αλλά υπάρχουν και πολλές εργασίες σε κάθε επάγγελμα που δεν θα επηρεαστούν. Έτσι, ορισμένα επαγγέλματα έχουν σχετικά περισσότερες εργασίες που μπορεί να επηρεαστούν από τη μηχανική μάθηση».
Όταν ορισμένες εργασίες αυτοματοποιηθούν από μηχανές που φέρουν αναδυόμενες τεχνολογίες, θα δοθεί η δυνατότητα στους ανθρώπους να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στη δουλειά εστιάζοντας σε εργασίες που δεν είναι κατάλληλες για να εκτελούνται από υπολογιστές. Αυτό σημαίνει ότι οι θέσεις εργασίας του μέλλοντος θα επικεντρώνονται λιγότερο σε επαναλαμβανόμενες και χειροκίνητες εργασίες και περισσότερο παρά ποτέ σε μοναδικές ανθρώπινες ικανότητες, όπως η δημιουργικότητα, η ενσυναίσθηση, η προσαρμοστικότητα σε πρωτοποριακές και μεταβαλλόμενες καταστάσεις και η συνεργατική σκέψη.
Εξελισσόμενες ανάγκες σε δεξιότητες
Στην έκθεση «Future of Jobs Report 2020 (Έκθεση του 20020 για το μέλλον των θέσεων εργασίας)» του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ αποτυπώνεται ανάγλυφα η σημαντική ανησυχία για τις θέσεις εργασίας που κινδυνεύουν να απολεσθούν καθώς προχωράμε προς το 2025. Περιγράφει περαιτέρω τις αναδυόμενες δεξιότητες που θα απαιτούνται από τους ανθρώπους σε διάφορους τομείς των οικονομιών μας καθώς και τον αντίκτυπο που θα έχουν οι αναδυόμενες τεχνολογίες στην απασχόληση σε αυτούς τους τομείς εργασίας. «Οι κορυφαίες δεξιότητες και οι ομάδες δεξιοτήτων που οι εργοδότες θεωρούν ότι θα έχουν σημαντική ζήτηση καθώς οδεύουμε στο 2025, περιλαμβάνουν την κριτική σκέψη και ανάλυση, την επίλυση προβλημάτων, καθώς και δεξιότητες στην αυτοδιαχείριση, όπως η ενεργός μάθηση, η ανθεκτικότητα, η αντοχή στο άγχος και η ευελιξία».
Επιπλέον, η PwC Global στην έκθεσή της «Workforce of the future - The competing forces shaping 2030 (Το εργατικό δυναμικό του μέλλοντος - Οι ανταγωνιστικές δυνάμεις που διαμορφώνουν το 2030)» περιγράφει τις αναδυόμενες τεχνολογικές δυνάμεις που διαμορφώνουν το μέλλον της απασχόλησης και του χώρου εργασίας και επισημαίνει ότι η προσαρμοστικότητα είναι βασικό στοιχείο για τη μελλοντική απασχολησιμότητα. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, «ένα ξεκάθαρο δίδαγμα αντλείται από την ανάλυσή μας: η προσαρμοστικότητα – σε οργανισμούς, άτομα και την κοινωνία – είναι απαραίτητη για τη διαχείριση των μελλοντικών αλλαγών». Όπως αναλύεται στο κεφάλαιο 1, η απόκτηση νέων δεξιοτήτων και η βελτίωση των ήδη υπαρχόντων δεξιοτήτων εντάσσονται στην εν λόγω προσαρμοστικότητα.
Η οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης
Η τεχνολογική εξέλιξη συνδέεται συχνά με άλλες αλλαγές στον κόσμο της εργασίας που θα μπορούσαν να είναι δυνατές μέσω της ίδιας της τεχνολογίας, όπως η εξάλειψη της παραδοσιακής εργασιακής σχέσης και η αντικατάστασή της με την οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης, μια ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στην ευελιξία στην εργασία, καθώς και μια νέα γενιά εργαζομένων με εξαιρετικά διαφορετική στάση σε σχέση με το παλαιότερο εργατικό δυναμικό. Αυτό ήταν προφανές παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.
Η οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης βασίζεται σε ευέλικτες, προσωρινές θέσεις εργασίας ή θέσεις εργασίας αυτοαπασχολούμενων που συχνά περιλαμβάνουν την επαφή με πελάτες μέσω μιας online πλατφόρμας.
Η οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης μπορεί να ωφελήσει τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, προσαρμόζοντας την απασχόληση στις ανάγκες της εποχής και τη ζήτηση για ευέλικτο τρόπο ζωής.
Παράλληλα, η οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης μπορεί να έχει μειονεκτήματα λόγω της αποσάθρωσης των παραδοσιακών οικονομικών σχέσεων μεταξύ εργαζομένων, επιχειρήσεων και πελατών.
Ο χώρος εργασίας του μέλλοντος
Αυτή η εξέλιξη στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τον ψηφιακό κόσμο, δημιουργεί μια σειρά από νέες μεθόδους, στρατηγικές και περιβάλλοντα στην καθημερινή μας ζωή και ειδικότερα στον χώρο εργασίας – σε ατομικό επίπεδο καθώς και σε επίπεδο συνεργασίας ομάδας, σε φυσικά, εικονικά και απομακρυσμένα περιβάλλοντα. Ο τρόπος πρόσβασης στις πληροφορίες και χρήσης αυτών θα μετασχηματιστεί σε όλους τους τομείς της προσωπικής και εργασιακής μας ζωής, καθώς η ανθρωπότητα μεταφέρεται σε εικονικούς κόσμους για προσομοίωση, μοντελοποίηση και προβολή σε περιβάλλοντα στα οποία δεν υπάρχει πρόσβαση από τον πραγματικό κόσμο.
Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η διάχυτη υπολογιστική διαφέρει από τη διαδεδομένη υπολογιστική. Διάχυτη σημαίνει ότι βρίσκεται παντού. Διαδεδομένη σημαίνει «που έχει διεισδύσει σε κάθε κομμάτι». Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο τύπων υπολογιστικής. Η διαδεδομένη υπολογιστική περιλαμβάνει συσκευές όπως οι συσκευές χειρός – μικρές, εύχρηστες συσκευές – μέσω των οποίων μπορούμε και θα μπορούμε να λαμβάνουμε άμεσα πληροφορίες για οτιδήποτε. Αυτή είναι η υπόσχεση των διαδικτυακών κινητών τηλεφώνων. Η διάχυτη υπολογιστική παρακάμπτει και υπερβαίνει τη χρήση υπολογιστών εντελώς. Αντίθετα, η υπολογιστική βρίσκεται στο παρασκήνιο, με την τεχνολογία ενσωματωμένη στις συσκευές που ήδη χρησιμοποιούμε.
Θέτοντας αυτό το πλαίσιο, οι χώροι εργασίας μας θα αξιοποιούν όλο και περισσότερο λύσεις διάχυτης υπολογιστικής για να διασφαλίζουν ένα αποτελεσματικότερο και ασφαλέστερο περιβάλλον εργασίας, ενώ στην καθημερινή μας ζωή θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε διαδεδομένες τεχνολογίες που θα «καθοδηγούνται» ολοένα και περισσότερο από αναδυόμενες λύσεις και αλγορίθμους διάχυτης υπολογιστικής.
Χάρη στις αναδυόμενες τεχνολογίες, οι «έξυπνες επιχειρήσεις», οι οποίες επιτρέπουν στους «εργαζόμενους της γνώσης» να επεξεργάζονται και να αναλύουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων, να συνεργάζονται και να παρακολουθούν τα πράγματα, επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο δραστηριοποιούνται και τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με αυτές τις τεχνολογίες. Εργαλεία συνεργασίας, όπως εφαρμογές επικοινωνιών βασισμένες σε cloud, συστήματα οργάνωσης ροής εργασίας, κοινόχρηστα έγγραφα και πίνακες επιτρέπουν όλο και περισσότερο τη γρήγορη ομαδική εργασία και την επανάληψη εργασιών από απόσταση. Οι εξελίξεις στις αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως οι βοηθοί φωνής με δυνατότητα Διαδικτύου των πραγμάτων, τα εργαλεία πρόβλεψης με τεχνητή νοημοσύνη και το mobile internet υψηλής ταχύτητας, θα αυξήσουν τα επίπεδα παραγωγικότητας του ανθρώπου σε επίπεδα αδιανόητα τον περασμένο αιώνα. Μέσω της χρήσης αυτών των αναδυόμενων εργαλείων, οι επιχειρήσεις αυτές προωθούν τις οργανώσεις τους με τρόπους που όχι μόνο ανταποκρίνονται στους προκαθορισμένους στόχους τους, αλλά είναι και επωφελείς για τους πολίτες, τις κοινότητες και την κοινωνία συνολικά.
Ζητήματα όπως η ιδιωτικότητα, η ηθική και η ασφάλεια είναι τρεις τομείς που ανέκαθεν αποτελούσαν μέρος της κοινωνίας, αλλά οι οποίοι έχουν όλο και μεγαλύτερη σημασία τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα της εξέλιξης, της υλοποίησης και της ανάπτυξης των αναδυόμενων τεχνολογιών παγκοσμίως. Όσο περισσότερο διάχυτες γίνονται αυτές οι τεχνολογίες, τόσο περισσότερο θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα προληπτικά, σε κοινωνικό επίπεδο καθώς και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Αυτό θα εξεταστεί στην επόμενη και τελευταία ενότητα.
