Ιδιωτικότητα και ηθική στην ψηφιακή εποχή

Συζητήσεις θεωρητικής και νομικής φύσεως που αφορούν τη σχέση μεταξύ τεχνολογίας και ιδιωτικότητας υπό την έννοια του συσχετισμού τους με τις αναδυόμενες τεχνολογίες είναι στην καλύτερη περίπτωση διφορούμενες, παραπλανητικές, ευαίσθητες και αμφίρροπες. Συνεπώς, είναι σημαντικό να επισημάνουμε από την αρχή ότι αν και ένας ευρέως αποδεκτός ορισμός της ιδιωτικότητας όσον αφορά τις αναδυόμενες τεχνολογίες εξακολουθεί να είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, υπήρξε πράγματι μεγαλύτερη συναίνεση ως προς την αναγνώριση ότι η ιδιωτικότητα εμπεριέχει πολλαπλές διαστάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο της αμφισημίας για τις εξελισσόμενες τεχνολογίες, είναι χρήσιμη η χρήση πλαισίων για σκοπούς καθοδήγησης με στόχο την επίτευξη μιας αμοιβαίας κατανόησης και συζήτησης.

Ορισμένα από τα βασικά ζητήματα της ιδιωτικότητας έχουν ήδη προσδιοριστεί από πιο πρόσφατους σχολιαστές όπως ο Jeffrey Rosen στο έργο του με τίτλο «A Twenty-First Century Framework for Digital Privacy (Ένα πλαίσιο του 21ου αιώνα για την ψηφιακή ιδιωτικότητα)», καθώς περιγράφει τις έντονες προκλήσεις που θέτουν οι αναδυόμενες τεχνολογίες για την ιδιωτικότητα και την ασφάλειά μας ως πολίτες σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Θα κάνουμε μια σύντομη επισκόπηση των επτά σημαντικών, καθορισμένων τομέων ιδιωτικότητας, που σχετίζονται με την καθημερινή μας ζωή και επηρεάζονται από τις αναδυόμενες τεχνολογίες που συζητήσαμε ήδη στα κεφάλαια 1 έως 4.

1. Ιδιωτικότητα του ατόμου

Περιλαμβάνει το δικαίωμα του ατόμου να διατηρεί τις βιολογικές πληροφορίες του ιδιωτικές (όπως ο γενετικός κώδικας ή τα βιομετρικά στοιχεία). Η προσωπική ιδιωτική σφαίρα συμβάλλει στα ατομικά αισθήματα ελευθερίας και βοηθά στην υποστήριξη μιας υγιούς, καλά προσαρμοσμένης δημοκρατικής κοινωνίας.

2. Ιδιωτικότητα σε σχέση με τη συμπεριφορά και τη δράση

Αυτό περιλαμβάνει ευαίσθητα ζητήματα όπως πολιτικές δραστηριότητες και θρησκευτικές πρακτικές. Ωστόσο, η έννοια της ιδιωτικότητας σε σχέση με την ατομική συμπεριφορά αφορά επίσης δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε δημόσιους χώρους. Από την ψυχαγωγία, τις αγορές, τις δραστηριότητες γνωριμιών, ο κίνδυνος έκθεσης της ιδιωτικότητας σε σχέση με τη συμπεριφορά μας εντείνεται όλο και περισσότερο σε έναν ψηφιακό κόσμο.

3. Ιδιωτικότητα επικοινωνιών

Αποσκοπεί στην αποτροπή της υποκλοπής των επικοινωνιών, της παρεμβολής σε αυτές ή της παρεμπόδισής τους, συμπεριλαμβανομένων της υποκλοπής αλληλογραφίας, της χρήσης σφαλμάτων, κατευθυντικών μικροφώνων, της υποκλοπής ή καταγραφής κινητών ή ασύρματων επικοινωνιών, καθώς και της πρόσβασης σε e-mail ή μηνύματα άλλων μέσων.

4. Ιδιωτικότητα δεδομένων και εικόνων

Περιλαμβάνει προβληματισμούς για το κατά πόσο διασφαλίζεται ότι τα δεδομένα ατόμων δεν διατίθενται αυτόματα σε άλλα άτομα και οργανισμούς και το κατά πόσο οι χρήστες μπορούν να ασκούν σε σημαντικό βαθμό έλεγχο στα δεδομένα αυτά και τη χρήση τους.

5. Ιδιωτικότητα των σκέψεων και των συναισθημάτων

Αφορά το δικαίωμα των ανθρώπων να μην μοιράζονται ή να αποκαλύπτουν τις σκέψεις ή τα συναισθήματά τους. Τα άτομα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να σκέφτονται ό,τι θέλουν. Αυτή η δημιουργικότητα σκέψεων και συναισθημάτων ωφελεί την κοινωνία, επειδή συμβάλλει στη διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ κράτους και ατόμου.

6. Ιδιωτικότητα της τοποθεσίας και του χώρου

Αφορά το δικαίωμα του ατόμου να κινείται σε δημόσιους ή ημιδημόσιους χώρους χωρίς να ταυτοποιείται, να εντοπίζεται ή να παρακολουθείται. Αυτή η αντίληψη της ιδιωτικότητας περιλαμβάνει επίσης το δικαίωμα στη μοναξιά και το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα σε χώρους σε οποιοδήποτε επιλεγμένο περιβάλλον. Μια τέτοια αντίληψη της ιδιωτικότητας έχει κοινωνική αξία.

7. Ιδιωτικότητα του συνεταιρίζεσθαι (συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικότητας ομάδας)

Αφορά το δικαίωμα των ανθρώπων να συνεταιρίζονται με όποιον επιθυμούν, χωρίς να παρακολουθούνται. Αυτό το δικαίωμα αναγνωρίζεται εδώ και καιρό ως απαραίτητο για μια ουσιαστική δημοκρατική κοινωνία, καθώς καλλιεργεί την ελευθερία του λόγου, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού λόγου, της ελευθερίας της λατρείας και άλλων μορφών του συνεταιρίζεσθαι.

Το επόμενο μάθημά μας στη σειρά Digital SkillUp επικεντρώνεται στο θέμα της Κυβερνοασφάλειας και στον ρόλο που αυτή διαδραματίζει στη διατήρηση της ιδιωτικότητας των δεδομένων στις σημερινές και τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Για να κατανοήσετε τις βασικές αρχές του τι είναι η Κυβερνοασφάλεια και να αποκτήσετε συμβουλές και εργαλεία που θα χρησιμοποιείτε στην καθημερινή σας ζωή και εργασία, ξεκινήστε από εδώ.

Ηθική των τεχνολογιών για τον 21ο αιώνα

Η ηθική των τεχνολογιών είναι η εφαρμογή της ηθικής αντίληψης στους πρακτικούς προβληματισμούς της τεχνολογίας. Ο λόγος που η ηθική των τεχνολογιών αποκτά κεντρική θέση είναι ότι οι νέες και οι αναδυόμενες τεχνολογίες που έχουμε περιγράψει στα κεφάλαια 1-4, μας δίνουν περισσότερη δύναμη δράσης, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε επιλογές που παλαιότερα δεν χρειαζόταν να κάνουμε. Ενώ στο παρελθόν οι πράξεις μας περιορίζονταν ακούσια σε πρακτικό επίπεδο, σήμερα με την τεχνολογική δύναμη που διαθέτουμε, πρέπει να μάθουμε πώς να επιτρέπουμε εκούσια στην κρίση μας, δηλ. την ηθική μας, να μας περιορίζει.

Αυτές οι αλλαγές παρουσιάζουν προφανώς ορισμένους ισχυρούς κινδύνους και θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν πιστεύουμε ότι αξίζουν τον κόπο αυτές οι αλλαγές και οι κίνδυνοι – διότι έχουμε επιλογές όσον αφορά τις τεχνολογίες που επινοούμε, χρησιμοποιούμε και επιλέγουμε για τη ζωή μας. Υπάρχει ένας δημιουργικός άνθρωπος και μια ανθρώπινη ατζέντα πίσω από κάθε αναδυόμενη τεχνολογία. Μπορούμε πράγματι να ρυθμίσουμε τις αναδυόμενες τεχνολογίες με συνεχώς εξελισσόμενους και μεταβαλλόμενους νόμους, κανονισμούς και άλλες παγκόσμιες συμφωνίες, αλλά, όπως και στην περίπτωση του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα που συζητήθηκε στην προηγούμενη ενότητα, και πάλι εμείς ως άνθρωποι πρέπει να αποδεχτούμε την κρίσιμη απαίτηση για συμπεριφορά που να χαρακτηρίζεται από υπευθυνότητα, λογοδοσία και προσαρμοστικότητα σε όλες τις ενέργειές μας.

Ηθικά ερωτήματα

Μεταξύ των θεμελιωδών ηθικών ερωτημάτων που πρέπει να θέσουμε για τις αναδυόμενες τεχνολογίες είναι τα εξής:

• Τι πρέπει να κάνουμε με αυτές τις αναδυόμενες τεχνολογίες τώρα που τις έχουμε αναπτύξει;

• Τι προσπαθούμε να επιτύχουμε με αυτές τις αναδυόμενες τεχνολογίες;

• Πώς μπορούν αυτές οι αναδυόμενες τεχνολογίες να βοηθήσουν ή να βλάψουν τους ανθρώπους και τον πλανήτη γη;

• Πώς δείχνει μια ανθρώπινη ζωή γεμάτη νόημα και επίγνωση – σε αντίθεση με μια ενισχυμένη ζωή;

Καθώς προσπαθούμε να βρούμε τον δρόμο μας σε αυτόν τον νέο χώρο αναδυόμενων τεχνολογιών, πρέπει να αξιολογήσουμε τι είναι σωστό και τι λάθος, αξιολογώντας ποιος ωφελείται από διάφορες τεχνολογίες για να αποτραπεί η εκμετάλλευση οποιουδήποτε ατόμου ή ομάδων ατόμων.

Πλαίσια για την αντιμετώπιση ηθικών ερωτημάτων

Για την αντιμετώπιση αυτών των παγκόσμιων ζητημάτων, η διακήρυξη «Montreal Declaration for Responsible Development of AI (Διακήρυξη του Montreal για την υπεύθυνη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης)» (2017) θεσπίζει ηθικές αρχές όπως ότι η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει «να σέβεται την ιδιωτικότητα των ανθρώπων, να προάγει την πολυμορφία της σκέψης και να δίνει περιθώρια ελέγχου». Επιπλέον, περιγράφει τρεις κύριους στόχους για την υπεύθυνη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης που θα μπορούσαν πράγματι να εφαρμοστούν σε όλες τις αναδυόμενες τεχνολογίες που έχουμε εξετάσει μέχρι τώρα, και υπό αυτήν την έννοια αν αντικαταστήσουμε τον όρο τεχνητή νοημοσύνη όσον αφορά αυτούς τους προκαθορισμένους στόχους της διακήρυξης, με τους όρους Διαδίκτυο των πραγμάτων, ρομποτική και αυτοματοποίηση, ή εκτεταμένη πραγματικότητα, τότε ισχύουν τα ίδια ισχυρά, ηθικά μηνύματα.

Αυτές οι ηθικές αρχές είναι:

1. Ανάπτυξη ενός ηθικού πλαισίου για την ανάπτυξη και την υλοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης

2. Καθοδήγηση της ψηφιακής μετάβασης ούτως ώστε όλοι να επωφεληθούμε από αυτήν την τεχνολογική επανάσταση

3. Δημιουργία ενός εθνικού και διεθνούς φόρουμ συζήτησης με σκοπό την επίτευξη σε συλλογικό επίπεδο μιας δίκαιης, χωρίς αποκλεισμούς και περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης

Έχουμε γίνει τόσο ισχυροί σήμερα που όχι μόνο έχουμε τη δύναμη να αυτοκαταστραφούμε, αλλά έχουμε και την ικανότητα να αλλάξουμε.

Αυξανόμενη ανάγκη για έναν ηθικό διάλογο

Η τεχνολογία όπως την ξέρουμε σήμερα δεν ήταν ποτέ τόσο αναπόφευκτη στη ζωή ενός ατόμου. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες αναδυόμενες τεχνολογίες λειτουργούν αόρατα στο παρασκήνιο καθώς διάγουμε την καθημερινή μας ζωή – είτε ελέγχουμε τις κινητές συσκευές μας, κάνουμε τις αγορές μας, χρησιμοποιούμε ταξιδιωτικές κάρτες, πληρώνουμε για αγαθά από απόσταση, είτε έχουμε πρόσβαση σε πληροφορίες ή μέσα ενημέρωσης, διάφορες από αυτές τις τεχνολογίες συνεργάζονται για να μας παρέχουν άμεσες επιλογές, απαντήσεις και λύσεις.

Όσο υπάρχει τεχνολογική πρόοδος και αναδυόμενες τεχνολογίες, η ηθική των τεχνολογιών δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Στην πραγματικότητα, τα ζητήματα που αφορούν την τεχνολογία και την ηθική θα έχουν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Καθώς διανύουμε αυτήν την πορεία, θα επιλέξουμε τον τύπο του μέλλοντος που θα δημιουργήσουμε. Δεδομένης της αυξανόμενης τεχνολογικής δύναμης που διαθέτουμε, πρέπει να δίνουμε όλο και περισσότερη προσοχή στο ζήτημα της ηθικής εάν θέλουμε να ζήσουμε σε ένα καλύτερο μέλλον και όχι σε ένα χειρότερο. Η επιλογή για άλλη μια φορά είναι πραγματικά δική μας, καθώς εμείς είμαστε οι δημιουργικοί άνθρωποι που επινόησαν αυτές τις αναδυόμενες τεχνολογίες.