Όταν το υλικό άρχισε να αναπτύσσεται περισσότερο και να πωλείται σε ιδιώτες, το λογισμικό απέκτησε μεγαλύτερη συνάφεια. Οι οικιακοί χρήστες δεν μπορούσαν να προγραμματίσουν οι ίδιοι τους υπολογιστές τους, καθώς συνήθως δεν θα αφιέρωναν τον χρόνο για να μάθουν γλώσσες προγραμματισμού, και αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη εύχρηστου λογισμικού για οικιακούς υπολογιστές, όπως το λογισμικό συστήματος και το λογισμικό εφαρμογών.
Λογισμικό συστήματος
Το λογισμικό συστήματος διαχειρίζεται τη συμπεριφορά του υλικού του υπολογιστή, διασφαλίζοντας ότι όλα τα μέρη ενός υπολογιστή συνεργάζονται για την εκτέλεση των λειτουργιών που απαιτούνται για την ομαλή λειτουργία των συσκευών και του λογισμικού. Το λογισμικό συστήματος έχει επίσης σχεδιαστεί για να παρέχει μια πλατφόρμα για την εκτέλεση του λογισμικού εφαρμογών, και περιλαμβάνει λειτουργικά συστήματα, προγράμματα οδήγησης συσκευών και βοηθητικά προγράμματα.
Λειτουργικά συστήματα
Κάθε συσκευή που διαθέτει υπολογιστή έχει λειτουργικό σύστημα. Οι υπολογιστές και άλλες έξυπνες συσκευές που περιέχουν υπολογιστές, όπως τα smartphone, σχεδιάζονται και κατασκευάζονται με γνώμονα ένα συγκεκριμένο λειτουργικό σύστημα. Αυτό το λειτουργικό σύστημα θα καθορίσει τη συμβατότητα όλου του λογισμικού που απαιτείται για να είναι λειτουργική η συσκευή.
Υπάρχουν πολλοί τύποι λειτουργικών συστημάτων για επιτραπέζιες και κινητές συσκευές και ορισμένα λειτουργικά συστήματα είναι πιο δημοφιλή από άλλα. Το πιο δημοφιλές λειτουργικό σύστημα για προσωπικούς υπολογιστές είναι το Microsoft Windows, το οποίο λειτουργεί στους υπολογιστές των περισσότερων κατασκευαστών, με το macOS της Apple να κατέχει ένα πολύ μικρότερο μερίδιο της αγοράς, καθώς λειτουργεί μόνο σε υπολογιστές Apple. Στον τομέα των κινητών συσκευών, η πλειοψηφία των smartphone λειτουργεί με το λειτουργικό σύστημα Android, το οποίο κατασκευάζεται από την Google και προσαρμόζεται από επιμέρους κατασκευαστές τηλεφώνων όπως η Samsung. Το iOS της Apple είναι επίσης πολύ δημοφιλές, αλλά και πάλι λειτουργεί μόνο με τα iPhone της Apple.
Κάθε λειτουργικό σύστημα έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του και την προτεινόμενη χρήση του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένα λειτουργικά συστήματα λειτουργούν καλύτερα για επιτραπέζιες συσκευές από ό,τι για κινητές συσκευές και αντίστροφα.
Υπάρχουν επίσης εξειδικευμένα λειτουργικά συστήματα για διαφορετικές ειδικές υπολογιστικές ανάγκες. Στον τομέα των υπερυπολογιστών και των διακομιστών, οι πωλήσεις Linux κυριαρχούν. Για ενσωματωμένα συστήματα και συστήματα σε πραγματικό χρόνο, υπάρχουν και άλλες εξειδικευμένες κατηγορίες λειτουργικού συστήματος, όπως το CarOS για την αυτοκινητοβιομηχανία.
Προγράμματα οδήγησης συσκευών
Οι συσκευές υλικού και το λογισμικό δημιουργούνται συχνά από διαφορετικές εταιρείες και μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Ένα πρόγραμμα οδήγησης συσκευής είναι ένας «μεταφραστής» που λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ του υλικού και του λογισμικού ώστε να μπορεί το ένα να κατανοεί το άλλο. Ελέγχει ή χειρίζεται έναν συγκεκριμένο τύπο συσκευής υλικού που συνδέεται με έναν υπολογιστή ή μια έξυπνη συσκευή.
Αυτός ο μεταφραστής είναι μια διασύνδεση λογισμικού για συσκευές υλικού, δίνοντας τη δυνατότητα σε λειτουργικά συστήματα και άλλα προγράμματα υπολογιστών να έχουν πρόσβαση σε λειτουργίες υλικού χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζουν ακριβείς λεπτομέρειες σχετικά με το υλικό που χρησιμοποιείται.
Χωρίς τα προγράμματα οδήγησης συσκευής, ο υπολογιστής δεν θα μπορούσε ορθά να στείλει και να λάβει δεδομένα σε συσκευές υλικού. Όλα τα τμήματα υλικού απαιτούν ένα πρόγραμμα οδήγησης συσκευής, από τα εσωτερικά μέρη του υπολογιστή σας, όπως η κάρτα γραφικών σας μέχρι τα εξωτερικά περιφερειακά σας, όπως ένας εκτυπωτής. Τα καλά νέα είναι ότι οι περισσότεροι υπολογιστές, smartphone και tablet έχουν προεγκατεστημένα τα απαιτούμενα γενικά προγράμματα οδήγησης συσκευής και πολλά λειτουργικά συστήματα σήμερα εντοπίζουν αυτόματα μια νέα συσκευή όταν συνδεθεί, όπως ένας εξωτερικός σκληρός δίσκος, και εγκαθιστούν το απαιτούμενο πρόγραμμα οδήγησης συσκευής.
Βοηθητικά προγράμματα
Πρόκειται για ένα είδος λογισμικού συστήματος που έχει σχεδιαστεί για να βοηθά τους χρήστες σε σχέση με τη συντήρηση και τη φροντίδα των υπολογιστών και των έξυπνων συσκευών τους. Μας βοηθούν να αναλύουμε, να ρυθμίζουμε, να βελτιστοποιούμε και να συντηρούμε το λειτουργικό σύστημα, το υλικό συσκευών και το λογισμικό εφαρμογών.
Σήμερα, κάποια βοηθητικά προγράμματα είναι προεγκατεστημένα στο λογισμικό των λειτουργικών συστημάτων. Άλλα μπορείτε να τα αγοράσετε ή να τα προμηθευτείτε με άλλο τρόπο.
Τα περισσότερα βοηθητικά προγράμματα είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένα και έχουν σχεδιαστεί για να εκτελούν μόνο μία εργασία ή ένα μικρό εύρος εργασιών. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης κάποιες οικογένειες βοηθητικών προγραμμάτων που συνδυάζουν διάφορες λειτουργίες σε ένα τμήμα του λογισμικού.
Αν και τα βοηθητικά προγράμματα ανήκουν στο λογισμικό συστήματος, δεν ανήκουν στο ίδιο το λειτουργικό σύστημα. Φορτώνονται στη μνήμη κατά περίπτωση είτε από τον χρήστη είτε από το λειτουργικό σύστημα.
Ποιες είναι οι βασικές χρήσεις ενός λογισμικού βοηθητικού προγράμματος;
Διατηρούν και αυξάνουν την αποδοτικότητα ενός υπολογιστικού συστήματος.
Βοηθούν τον υπολογιστή να προστατεύεται από απειλές κακόβουλου λογισμικού, όπως οι ιοί ή το λογισμικό κατασκοπίας (spyware).
Επιτρέπουν στον χρήστη να προσαρμόζει την επιφάνεια εργασίας και το περιβάλλον εργασίας χρήστη.
Διαχειρίζονται τη μνήμη του υπολογιστή και ενισχύουν την απόδοση.
Μεριμνήστε για τον υπολογιστή σας με την εγκατάσταση ενός καλού προγράμματος προστασίας από ιούς (antivirus) και την εκτέλεσή του ανά τακτά χρονικά διαστήματα, παράλληλα με την εκκαθάριση (cleanup) και την ανασυγκρότηση (defragmenter) δίσκων. Μια εκκαθάριση δίσκων αφαιρεί επιλεγμένα αρχεία που δεν χρειάζεστε και καταλαμβάνουν χώρο στον σκληρό σας δίσκο. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τα περιεχόμενα του κάδου ανακύκλωσης, προσωρινά αρχεία διαδικτύου και αρχεία απoτύπωσης μνήμης. Μια ανασυγκρότηση δίσκων αναγνωρίζει τα αρχεία στον σκληρό σας δίσκο και τα βοηθά να εκτελούνται αποτελεσματικότερα ενοποιώντας «κατακερματισμένα» αρχεία.
Λογισμικό εφαρμογών
Σε αντίθεση με το λογισμικό συστήματος, το λογισμικό εφαρμογών επιτρέπει στους ανθρώπους να εκτελούν διάφορες εργασίες σε υπολογιστές, έξυπνα τηλέφωνα και tablet όπως να παίζουν παιχνίδια, να παρακολουθούν βίντεο ή να γράφουν κείμενο.
Για τους περισσότερους χρήστες, οι εφαρμογές είναι ο πραγματικός λόγος χρήσης ενός υπολογιστή και υπάρχουν χιλιάδες. Οι εφαρμογές είναι τα προγράμματα που χρησιμοποιείτε για να διαβάσετε και να γράψετε γράμματα, εργασίες για το πανεπιστήμιο και βιβλία, να υπολογίσετε αριθμούς, να ακούσετε μουσική, να δείτε ιστοσελίδες μέσω του διαδικτύου και ταινίες από DVD, να δημιουργήσετε εικόνες, να παίξετε παιχνίδια και να κάνετε οτιδήποτε άλλο κάνει ένας υπολογιστής. Στα smartphone και tablet, ακόμη και οι βασικές λειτουργίες, όπως οι τηλεφωνικές κλήσεις και η λήψη φωτογραφιών, εκτελούνται σε εφαρμογές που έχουν προγραμματιστεί για την εκτέλεση αυτών των εργασιών.
Οι εφαρμογές σχετίζονται με το λειτουργικό σύστημα και δημιουργούνται για ένα συγκεκριμένο λειτουργικό σύστημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάποιες εφαρμογές που έχουν δημιουργηθεί για υπολογιστές Apple ενδέχεται να μην λειτουργούν σε συσκευές με εγκατεστημένο άλλο λειτουργικό σύστημα. Παρομοίως, εφαρμογές που λειτουργούν σε iOS, το λειτουργικό σύστημα των συσκευών iPhone, δεν θα λειτουργούν σε τηλέφωνα και tablet που λειτουργούν με Android, ένα λειτουργικό σύστημα για κινητές συσκευές που έχει αναπτύξει η Google και χρησιμοποιείται σήμερα από πολλούς κατασκευαστές smartphone.
Συσκευές όπως οι φορητοί υπολογιστές και τα smartphone διατίθενται με πολλές τυπικές εφαρμογές προεγκατεστημένες, ούτως ώστε η συσκευή σας να είναι έτοιμη για χρήση. Εάν χρειάζεστε πρόσθετες εφαρμογές ή προγράμματα λογισμικού για συγκεκριμένες εργασίες, όπως επεξεργασία βίντεο ή διαχείριση μισθοδοσίας, είναι πολύ πιο εύκολο σήμερα να χρησιμοποιήσετε αυτά τα επιπλέον εργαλεία από ό, τι στο παρελθόν. Σήμερα, μπορεί να γίνει λήψη των εφαρμογών που δεν είναι προεγκατεστημένες στη συσκευή σας από το διαδίκτυο ή το κατάστημα εφαρμογών για κινητές συσκευές ή να αποκτηθεί πρόσβαση σε αυτές από το διαδίκτυο μέσω του προγράμματός σας περιήγησης.
Έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος από τη δεκαετία του 1990, όταν η λήψη προγραμμάτων λογισμικού όπως το Microsoft Office στον εσωτερικό αποθηκευτικό χώρο του υπολογιστή σας γινόταν από ένα φυσικό CD. Τώρα, το Microsoft 365, που περιλαμβάνει ολόκληρη την οικογένεια εφαρμογών γραφείου, φιλοξενείται online και μπορείτε να επιλέξετε να κατεβάσετε το πρόγραμμα στη συσκευή σας ή να έχετε πρόσβαση σε αυτό μέσω ενός προγράμματος περιήγησης στο διαδίκτυο. Πολλά άλλα προγράμματα εφαρμογών λογισμικού χρησιμοποιούν το ίδιο αυτό μοντέλο, επιτρέποντάς σας να συνδεθείτε από οποιονδήποτε υπολογιστή, smartphone ή tablet, και να συνεχίσετε ακριβώς από εκεί που σταματήσατε. Αυτά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα εγγραφής σε μια υπηρεσία εφαρμογών λογισμικού, γνωστής ως λογισμικού ως υπηρεσία ή SaaS, καθίστανται δυνατά με την εξέλιξη του λογισμικού σε συνδυασμό με την εξέλιξη της συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο, την οποία θα διερευνήσουμε περισσότερο στο επόμενο κεφάλαιο.
Όταν αγοράζετε λογισμικό εφαρμογών, θα πρέπει να βεβαιώνεστε ότι είναι συμβατό με το λειτουργικό σύστημα που είναι εγκατεστημένο στη συσκευή σας. Εάν ο προγραμματιστής εφαρμογών δεν διαθέτει μια έκδοση συμβατή με το λειτουργικό σύστημα της συσκευής σας, ελέγξτε αν υπάρχει έκδοση του προγράμματος για πρόσβαση μέσω ενός προγράμματος περιήγησης στο διαδίκτυο.
Το λογισμικό μπορεί επίσης να μην λειτουργεί καλά, επειδή δεν είναι συμβατό με τη φυσική αρχιτεκτονική σας (τον τύπο της CPU). Ή εάν η συσκευή δεν έχει επαρκείς πόρους (χωρητικότητα αποθήκευσης, ταχύτητα). Οι απαιτήσεις του συστήματος για το λογισμικό μπορούν να βρεθούν στον δικτυακό τόπο του παρόχου του λογισμικού.
Δεν χρειάζεται να αγοράζετε λογισμικό συνεχώς. Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις όπως το δωρεάν λογισμικό (freeware), το λογισμικό δοκιμαστικής χρήσης (shareware) και το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source). Ξεκινήστε ψάχνοντας από το τι θα θέλατε να κάνει το λογισμικό, στη συνέχεια, συγκρίνετε τις τιμές, ελέγξτε τη συμβατότητα με το λειτουργικό σας σύστημα και απολαύστε τη δοκιμή διαφορετικών εναλλακτικών λύσεων.
Να είστε προσεκτικοί όταν υποβάλετε ελεύθερο λογισμικό σε δοκιμή, καθώς υπάρχουν «ιοί» λογισμικού που μπορούν να βλάψουν τον υπολογιστή ή τα δεδομένα σας. Προστατέψτε τη συσκευή σας με ένα πρόγραμμα προστασίας από ιούς.
Sign up to solve exercises
Αφού ολοκληρώσετε το κεφάλαιο 3, πρέπει να μπορείτε:
Να εξηγήσετε τι είναι το λογισμικό και γιατί το χρειαζόμαστε για να επικοινωνούμε με τις συσκευές μας.
Να κατανοήσετε τις γλώσσες των υπολογιστών και πώς μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να δημιουργήσουμε λογισμικό.
Να εξηγήσετε τον σχεδιασμό λογισμικού και τις δεξιότητες που απαιτεί.
Να κατανοήσετε πώς λειτουργούν οι εφαρμογές που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα για διαφορετικές εργασίες.
