Η μετάβαση από τη μηχανική και την αναλογική ηλεκτρονική τεχνολογία στην ψηφιακή ηλεκτρονική ως μέσο αποθήκευσης, μεταφοράς και χρήσης πληροφοριών θεωρείται η απαρχή αυτού που αποκαλούμε ψηφιακή επανάσταση.
Ξεκίνησε το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα με την υιοθέτηση και τη διάδοση των ψηφιακών υπολογιστών και τη ψηφιακή αποθήκευση των πληροφοριών, κάτι που με τη σειρά του οδήγησε στην ανάπτυξη περισσότερο εξελιγμένων υπολογιστικών συστημάτων που μπορούν να αναπαράγουν ψηφιακά και να αυτοματοποιούν μαθηματικούς υπολογισμούς που παλαιότερα εκτελούνταν με μη αυτόματο τρόπο.
Γιατί εξελίχθηκε σε επανάσταση;
Η ψηφιακή τεχνολογία χαρακτηρίζεται από την ικανότητά της να μεταμορφώνεται συνεχώς, να επεκτείνεται σταδιακά και να ενισχύει την παραγωγικότητα σε ένα ευρύ φάσμα τομέων και κλάδων. Συγκεκριμένα γεγονότα οδήγησαν στην ευρεία υιοθέτηση των ψηφιακών τεχνολογιών που έμελλαν να αλλάξουν για πάντα τον τρόπο με τον οποίο ανταλλάζουμε και χρησιμοποιούμε τις πληροφορίες, σηματοδοτώντας επίσης την έναρξη της εποχής της πληροφορίας (αυτό θα συζητηθεί περαιτέρω στη συνέχεια).
Η αρχή έγινε με την εφεύρεση του επαναστατικού τρανζίστορ το 1947, ενώ επακόλουθα τεχνολογικά επιτεύγματα προσέδωσαν μεγαλύτερη αξιοπιστία στα μέρη των υπολογιστικών συστημάτων δίνοντάς τους μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, με χαμηλότερο κόστος παραγωγής. Αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη υπολογιστών με πιο περίπλοκα κυκλώματα επεξεργασίας και μνήμη αποθήκευσης που μπορούσε να ανταποκριθεί τόσο στο πρόγραμμα που εκτελούνταν καθώς και στα δεδομένα που αυτό επεξεργαζόταν. Αυτό απέδειξε τον πραγματικά πολυχρηστικό χαρακτήρα των υπολογιστών, αντί για την αυτοματοποίησή του για μία συγκεκριμένη εργασία. Το 1965, ο Gordon Moore, κάνοντας την πλέον περίφημη τεχνολογική πρόβλεψη του τελευταίου μισού αιώνα, γνωστού και ως νόμου του Moore, προέβλεψε ότι ο αριθμός των μερών ενός ολοκληρωμένου κυκλώματος θα διπλασιάζεται κάθε χρόνο.
Τις δεκαετίες του 1950 και 1960, πολλές κυβερνήσεις, στρατοί και άλλοι οργανισμοί χρησιμοποιούσαν ήδη τους υπολογιστές για να διαχειρίζονται πιο σύνθετα δεδομένα και λειτουργίες.
Παράλληλα, οι επιστήμονες ξεκίνησαν να εξετάζουν το ενδεχόμενο του χρονομερισμού (ταυτόχρονη χρήση Η/Υ από πολλούς χρήστες) μεταξύ των χρηστών των υπολογιστών και μετέπειτα, τη δυνατότητα επίτευξης του χρονομερισμού σε δίκτυα ευρείας περιοχής. Η γνωριμία του κοινού με τις έννοιες που οδήγησαν στο διαδίκτυο έγινε με την αποστολή ενός μηνύματος μέσω του ARPANET (ακρωνύμιο του Advanced Research Projects Agency Network) το 1969. Τότε συνδέθηκαν οι πρώτοι υπολογιστές και η περαιτέρω ανάπτυξη του λογισμικού κατέστησε την απομακρυσμένη σύνδεση, τη μεταφορά αρχείων και το e-mail δυνατά.
Εξίσου σημαντική ήταν μια άλλη εξέλιξη στην τεχνολογία συμπίεσης ψηφιακών δεδομένων, δηλ. μια τεχνική συμπίεσης που ονομάζεται διακριτός μετασχηματισμός συνημιτόνου, η οποία αργότερα έγινε θεμελιώδης για την ψηφιακή επανάσταση αποτελώντας τη βάση των περισσότερων προτύπων συμπίεσης ψηφιακών μέσων από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 κι έπειτα, όπως των διαφορετικών μορφοποιήσεων ψηφιακής εικόνας, των μορφοποιήσεων κωδικοποίησης βίντεο, των προτύπων συμπίεσης ήχου και των προτύπων ψηφιακής τηλεόρασης.
Η βελτιωμένη απόδοση και η μείωση του κόστους οδήγησαν σε μια ευρεία αποδοχή και υιοθέτηση των ψηφιακών τεχνολογιών οι οποίες λίγο αργότερα ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα εξοπλισμού και καταναλωτικών αγαθών.
Το 1980 εκτινάχθηκε η δημοφιλία των ψηφιακών τεχνολογιών, με τα μηχανήματα αυτόματων συναλλαγών (ATM), τα βιομηχανικά ρομπότ, την ηλεκτρονική μουσική, τα βιντεοπαιχνίδια και τις εικόνες που παράγονται από υπολογιστές σε ταινίες και τηλεόραση να εμφανίζονται στην καθημερινή μας ζωή. Εκατομμύρια άνθρωποι αγόρασαν οικιακούς υπολογιστές, η Motorola δημιούργησε το πρώτο κινητό τηλέφωνο το 1983 (παρόλο που τα ψηφιακά κινητά τηλέφωνα ξεκίνησαν να διατίθενται εμπορικά το 1991) και το 1988 δημιουργήθηκε η πρώτη ψηφιακή κάμερα.
Ο Παγκόσμιος ιστός
Ένα ακόμα σημείο καμπής για την ψηφιακή επανάσταση ήταν η εφεύρεση του Παγκόσμιου ιστού, με εναρκτήριο σημείο το 1989 όταν ο Tim Berners-Lee σχεδίασε ένα τυποποιημένο σύνολο πρωτοκόλλων ή κανόνων για την επικοινωνία μεταξύ συστημάτων, το οποίο ακολούθησε η εγκατάσταση ενός διακομιστή (server) για την αποθήκευση πληροφοριών και η δημιουργία λογισμικού προγράμματος περιήγησης, ενός προγράμματος που χρησιμοποιούταν για την προβολή διαφόρων τύπων πόρων στο διαδίκτυο και την αλληλεπίδραση μαζί τους. Με την κυκλοφορία αυτών των στοιχείων, ο Παγκόσμιος ιστός έγινε προσβάσιμος από το κοινό.
Οι βελτιώσεις στον ιστό τον έκαναν ολοένα και απλούστερο στη χρήση, κάτι που οδήγησε σε αύξηση των χρηστών του διαδικτύου. Πρώτα οι επιχειρήσεις και μετά οι ιδιώτες συνειδητοποίησαν το δυναμικό της επέκτασης των δυνατοτήτων των υπολογιστών και άλλων ψηφιακών συσκευών με τη σύνδεση στο διαδίκτυο. Το διαδίκτυο επεκτάθηκε γρήγορα και έως το 1996 ανήκε στη μαζική κουλτούρα, με πολλές επιχειρήσεις να διαθέτουν δικτυακούς τόπους.
Ένα παγκόσμιο φαινόμενο
Κυρίως λόγω της επιτυχημένης χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών από τις εταιρείες και των επιτευγμάτων των τεχνολογιών μετάδοσης (όπως της δικτύωσης υπολογιστών, του διαδικτύου και της ψηφιακής μετάδοσης), οι χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου ξεκίνησαν να παρουσιάζουν μια οικονομική άνθηση σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990. Μέχρι το 1999, σχεδόν κάθε χώρα διέθετε σύνδεση στο διαδίκτυο. Σε εκείνα τα χρόνια η ψηφιακή επανάσταση απέκτησε πραγματικά παγκόσμιο χαρακτήρα, με τις ψηφιακές τεχνολογίες να επεκτείνονται και στις αναπτυσσόμενες χώρες τη δεκαετία του 2000.
Μέχρι το τέλος του 2005, ο αριθμός των χρηστών του διαδικτύου είχε φτάσει το ένα δισεκατομμύριο, και μέχρι το τέλος της ίδιας δεκαετίας τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούσαν κινητά τηλέφωνα παγκοσμίως. Ολοένα και περισσότερα άτομα χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο για να επικοινωνούν, να αλληλεπιδρούν με άλλους χρήστες και οργανισμούς και να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, να τις χρησιμοποιούν ή να τις διαθέτουν, ή απλά για σκοπούς ψυχαγωγίας. Αυτές οι νέες τεχνολογίες έδωσαν τη δυνατότητα στους χρήστες να κάνουν κοινή χρήση πόρων και να εφαρμόζουν την αρχή της οικονομίας κλίμακας.
Μια κοινωνία με ψηφιακή παιδεία
Καθώς η τεχνολογία προσανατολιζόταν ολοένα και περισσότερο στους χρήστες και γινόταν περισσότερο φιλική προς αυτούς, τα άτομα σε όλα τα επίπεδα απέκτησαν μεγαλύτερη ψηφιακή παιδεία και ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με νέους τρόπους σε ολοένα και περισσότερους τομείς της ζωής τους. Έως το 2020, περισσότεροι από το μισό του πληθυσμού της γης ήταν ενεργοί χρήστες του διαδικτύου. Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τις ηλεκτρονικές αγορές, από τις εφαρμογές web που παρέχουν τη δυνατότητα τηλεργασίας μέχρι τις υπηρεσίες ψυχαγωγίας κατ’ απαίτηση, αυτά τα συστήματα έχουν αναμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε στην καθημερινότητά μας. Αυτά τα συστήματα παρέχουν νέους τρόπους μεγιστοποίησης της αποτελεσματικότητας των κοινών πόρων και δημιουργούν αξιόπιστες λύσεις για μεμονωμένους χρήστες. Δεν έχουν σχεδιαστεί μόνο για να διευκολύνουν πολλές πτυχές της ζωής μας, αλλά εξίσου σημαντικό είναι ότι οι χρήστες έχουν αρχίσει να διαδραματίζουν έναν ενεργό ρόλο στη δημιουργία της τεχνολογίας.
Αυτές οι εξελίξεις έχουν οδηγήσει στη δημιουργία τεράστιων ποσοτήτων δεδομένων στον ψηφιακό χώρο και, παράλληλα, η δυνατότητα αποθήκευσής τους έχει επεκταθεί εκθετικά, κάτι που οδηγεί τη σημερινή κοινωνία στα μέσα της εποχής της πληροφορίας.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ δεδομένων και πληροφοριών; Σκεφτείτε τα δεδομένα ως την «πρώτη ύλη» ή τα μη οργανωμένα γεγονότα. Καθώς τα δεδομένα οργανώνονται ή υποβάλλονται σε επεξεργασία με τέτοιον τρόπο που γίνονται χρήσιμα για τον χρήστη, μετατρέπονται σε πληροφορίες που ενέχουν μια λογική σημασία.
Γιατί έχει σημασία αυτό; Καθώς η τεχνολογία διευκόλυνε τη δημιουργία, την αποθήκευση, τη μετάδοση ολοένα και αυξανόμενων ποσοτήτων δεδομένων καθώς και την προσβασιμότητα σε αυτά, δημιούργησε και μεθόδους καθώς και μια υποδομή για την επεξεργασία των δεδομένων και τη μετατροπή τους σε σημαντική συνεισφορά για νέες δραστηριότητες με βάση τις πληροφορίες. Όπως έχουμε δει τα τελευταία χρόνια, οι πληροφορίες έχουν καταστεί κεντρικός «παράγοντας στην παραγωγή», αλλά και ένα «προϊόν» προς πώληση.
Σήμερα, οι δραστηριότητες πληροφόρησης συνιστούν έναν νέο μεγάλο οικονομικό τομέα που αντιπροσωπεύει τη βάση για την επόμενη φάση της ψηφιακής επανάστασης με τη ανάδυση νέων τεχνολογιών. Θα μιλήσουμε περισσότερο για αυτές στο μάθημά μας για τις Αναδυόμενες τεχνολογίες. Στο μεταξύ, στα επόμενα κεφάλαια θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη και τη σύγκλιση των τεχνολογιών που μας βοήθησαν να φτάσουμε σε αυτό το σημείο.
