III.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της κοινωνίας

Ανεξάρτητα από τη γωνία από την οποίο εξετάζουμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό ή τον ορισμό που του δίνουμε για να τον κατανοήσουμε, ο ψηφιακός μετασχηματισμός βρίσκεται σε πορεία αλλαγής του κόσμου όπως τον ξέρουμε. Σε εξέλιξη βρίσκονται ορισμένες σημαντικές κοινωνικοπολιτιστικές αλλαγές, από νέοι τρόποι σύνδεσης και ανταλλαγής πληροφοριών μέχρι τη βελτιωμένη ευεξία και τις επαγγελματικές ευκαιρίες χωρίς προηγούμενο σε μια εποχή συνεχούς συνδεσιμότητας.

Σε αυτήν την ενότητα, θα εξετάσουμε πιο προσεκτικά τους τομείς που επηρέασαν περισσότερο οι ψηφιακές τεχνολογίες, αλλά και εκείνους που παρουσιάζουν ευκαιρίες για αλλαγές στο μέλλον.

Νέοι τρόποι διεξαγωγής επιχειρηματικών δραστηριοτήτων

Μολονότι οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην κοινωνία και την οικονομία πριν από δεκαετίες, η ενσωμάτωση του διαδικτύου και η ενισχυόμενη συνδεσιμότητα των ατόμων και των αντικειμένων έχει δημιουργήσει εντελώς νέες ευκαιρίες και τρόπους διεξαγωγής των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Τα τεχνολογικά επιτεύγματα, η διαλειτουργικότητα και η μείωση του κόστους της ΤΠΕ έχουν καταστήσει την τεχνολογία κατάλληλη για γενική χρήση. Οι εταιρείες που λειτουργούν σε όλους τους τομείς δραστηριότητας μπορούν πλέον να σχεδιάζουν και να υλοποιούν τις λειτουργίες τους χρησιμοποιώντας έτοιμες τεχνολογικές λύσεις με στόχο την αποτελεσματικότητα και την ευελιξία, καθώς και να αποκτήσουν πρόσβαση σε διεθνείς αγορές.

Σήμερα, άμεσα διαθέσιμες λύσεις που βασίζονται σε τεχνολογίες λογισμικού και τεχνολογίες διαδικτύου όπως το cloud computing (υπολογιστική νέφους) και η ανάλυση μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων (μεγάλα δεδομένα) είναι εύκολα προσβάσιμες από κάθε επιχειρηματία σε αρκετά χαμηλότερο κόστος και προάγουν την ανάπτυξη στην οικονομία του διαδικτύου.

Ας εξετάσουμε δύο δημοφιλείς εφαρμογές ψηφιακών λύσεων στην αγορά και πώς αυτές έχουν αλλάξει τις επιχειρηματικές πρακτικές:

1) Ηλεκτρονικό εμπόριο

Το ηλεκτρονικό εμπόριο ορίζεται ως εξής: «η αγορά ή πώληση αγαθών ή υπηρεσιών μέσω δικτύων υπολογιστών με μεθόδους που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τον σκοπό υποβολής ή παραλαβής παραγγελιών. Παραγγελίες για αγαθά ή υπηρεσίες υποβάλλονται μέσω αυτών των μεθόδων, ωστόσο η πληρωμή και η τελική παράδοση των αγαθών ή υπηρεσιών δεν χρειάζεται να γίνεται ηλεκτρονικά.» (ΟΟΣΑ, 2011)

Το ηλεκτρονικό εμπόριο συνδυάζει ένα ευρύ φάσμα τεχνολογιών, μεταξύ άλλων, τη διαχείριση βάσεων δεδομένων, το cloud computing για τη διαχείριση και την επεξεργασία δεδομένων, την τεχνητή νοημοσύνη για την απόκτηση γνώσης σε σχέση με τις προτιμήσεις των πελατών, την αποστολή και την παρακολούθηση της παραγγελίας. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια ακόμα μεγαλύτερη ποικιλία πρακτικών ηλεκτρονικού εμπορίου και έχει ανοίξει τον δρόμο για να μπορούν όλοι να διαθέτουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στο διαδίκτυο.

Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, πώς η αλληλεπίδραση με τους πελάτες και τους συνεργάτες έχει οδηγήσει σε θεμελιώδεις αλλαγές στη σχέση μεταξύ καταναλωτή και εμπόρου, επιφέροντας καινοτόμες επιχειρηματικές πρακτικές στο οικοσύστημα του ηλεκτρονικού εμπορίου.

2) Συμμετοχικές πλατφόρμες δικτύου

Μια συμμετοχική πλατφόρμα δικτύου είναι μια πλατφόρμα διαμεσολάβησης που παρέχει τη δυνατότητα στους χρήστες να συνεργάζονται και να συμβάλουν στην ανάπτυξη, επέκταση, αξιολόγηση, σχολιασμό και διανομή περιεχομένου που δημιουργούν χρήστες (ΟΑΣΑ, 2014).

Το επιχειρηματικό μοντέλο με βάση τα αποτελέσματα δικτύου επικεντρώνεται κυρίως σε μια μεγάλη βάση χρηστών και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους και χρησιμοποιεί τεχνολογίες web για να παρέχει αξία. Και πάλι η ύπαρξη διαφόρων τεχνολογιών παρείχε τη δυνατότητα ανάπτυξης διαφόρων πλατφορμών διανομής, από κοινωνικά δίκτυα διανομής πληροφοριών, wiki, blog και podcast για την ανταλλαγή γνώσεων μέχρι πλατφόρμες προσφοράς και ζήτησης υπηρεσιών και πολλά ακόμα.

Ενώ σε πολλές περιπτώσεις η χρήση της πλατφόρμας είναι δωρεάν για τους καταναλωτές, αυτές οι επιχειρήσεις μπορούν να αποκομίζουν χρηματικά οφέλη από την πλατφόρμα με διάφορους τρόπους, όπως μέσα από εθελοντικές εισφορές, μοντέλα που βασίζονται στη διαφήμιση, χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης περιεχομένου και τεχνολογίας σε τρίτα μέρη, πώληση αγαθών και υπηρεσιών στην κοινότητα και πώληση δεδομένων των χρηστών σε εταιρείες έρευνας αγοράς ή άλλες εταιρείες.

Με την υποστήριξη των ψηφιακών τεχνολογιών δημιουργήθηκαν πολλοί καινοτόμοι τρόποι διενέργειας επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, από τις ηλεκτρονικές πληρωμές και τις υπηρεσίες χρηματιστηριακών συναλλαγών μέχρι τις ηλεκτρονικές διαφημίσεις ή τα καταστήματα εφαρμογών, και κάποιοι από αυτούς συνδέονται στενά ή ακόμα και επικαλύπτουν ο ένας τον άλλον.

Ψηφιακός μετασχηματισμός στην αίθουσα διδασκαλίας

Στον τομέα της παιδείας ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν σχετίζεται μόνο με την τεχνολογία στην αίθουσα διδασκαλίας, αλλά αφορά περισσότερο μια πολιτισμική εξέλιξη σε σχέση με το πώς προσεγγίζουμε τη γνώση.

Με την υποστήριξη των ψηφιακών εργαλείων και μέσω της ψηφιοποίησης των πληροφοριών, βρισκόμαστε πιο κοντά στη γνώση όσο ποτέ άλλοτε: όλοι όσοι έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο έχουν άμεση πρόσβαση σε πόρους μάθησης, μπορούν να τους κοινοποιούν σε ομότιμους σπουδαστές και καθηγητές με ένα μόνο κλικ και υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε αυτούς από οπουδήποτε ανά πάσα στιγμή.

Η μάθηση δεν σχετίζεται πλέον με τη συγκέντρωση γνώσεων, σχετίζεται με την ανάπτυξη κριτικής και αναλυτικής σκέψης προκειμένου να οξύνεται η κατανόηση των μεγάλων ποσοτήτων πληροφοριών που διατίθενται με το πάτημα ενός κουμπιού.

Η ψηφιοποίηση ανοίγει έναν κόσμο δυνατοτήτων για εκπαίδευση: εξατομικευμένες εμπειρίες μάθησης, συνεργασία μεταξύ εκπαιδευόμενων και εκπαιδευτικών για τη δημιουργία καλύτερων και συναφέστερων διδακτικών υλικών, διευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση για όσους αντιμετωπίζουν δυσχέρειες.

Η μάθηση μετατρέπεται σε μια ιδιαίτερα ατομική εμπειρία με σημαντικό παρανομαστή την εξατομίκευση και την ευελιξία.

Ψηφιακή ιδιότητα του πολίτη

Όπως σε άλλους τομείς, οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να αποτελέσουν μια σημαντική κινητήρια δύναμη για την κοινωνική καινοτομία και την πρόοδο στη διάθεση τόσο των κυβερνήσεων όσο και των πολιτών.

Σε μια εποχή που ο αληθινός κόσμος διασυνδέεται ολοένα και περισσότερο και μερικές φορές επικαλύπτει τον εικονικό, τα όρια και οι δημογραφικές ταυτότητες είναι ασαφή. Γινόμαστε ψηφιακοί πολίτες μιας παγκόσμιας εικονικής κοινότητας με κοινά ενδιαφέροντα και διαφορετικά υπόβαθρα.

Η έννοια της ψηφιακής ιδιότητας του πολίτη επεκτείνει την ιδέα της ιδιότητας του πολίτη στον εικονικό χώρο, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ως γέφυρα μεταξύ των κοινοτήτων στο διαδίκτυο και εκτός αυτού προκειμένου να εμπλέκονται στην κοινωνία. Τα ψηφιακά εργαλεία χρησιμοποιούνται για την άσκηση και την υπεράσπιση των δημοκρατικών μας δικαιωμάτων και ευθυνών στο διαδίκτυο, καθώς και για την προαγωγή και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου στον κυβερνοχώρο.

Ηλεκτρονικές ταυτότητες

Η ηλεκτρονική ταυτοποίηση είναι μια ψηφιακή λύση για να μπορούν ιδιώτες ή οργανισμοί να αποδεικνύουν ηλεκτρονικά ότι είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι είναι, και συνεπώς να αποκτούν πρόσβαση σε υπηρεσίες που παρέχουν κυβερνητικές αρχές, τράπεζες ή άλλες εταιρείες, για πληρωμές μέσω κινητών συσκευών κ.ο.κ.

Ολοένα και περισσότερες χώρες σήμερα χρησιμοποιούν τις λύσεις ηλεκτρονικής ταυτοποίησης ως τρόπο υποστήριξης μιας σειράς από υπηρεσίες που μπορούν να προσφερθούν στο διαδίκτυο με τρόπο ασφαλέστερο και αποτελεσματικότερο. Έχουν ανοίξει τον δρόμο για εξατομικευμένη παροχή υπηρεσιών τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Παραδείγματα συνιστούν η αποκλειστική πρόσβαση σε κυβερνητικές βάσεις δεδομένων και η εξατομικευμένη πρόσβαση σε δικτυακούς τόπους. Χωρίς την ηλεκτρονική ταυτοποίηση, η ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση δεν θα μπορέσει να δώσει πρόσβαση παρά μόνο σε πληροφορίες γενικής φύσεως.

Διασύνδεση στον τομέα της υγείας

Η βελτίωση της ευεξίας και της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και της πρόσβασης σε αυτή, όσο οι πληθυσμοί γηράσκουν και αυξάνονται και το προσδόκιμο ζωής σημειώνει αύξηση, αποτελούν ορισμένες από τις προκλήσεις με τις οποίες είναι αντιμέτωπα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Πρόκειται επίσης και για έναν τομέα όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν ήδη καταδείξει την ύπαρξη σημαντικής προοπτικής προόδου.

Από την ενίσχυση των συστημάτων που θέτουν τον ασθενή στο επίκεντρο στα νοσοκομεία και τη βελτίωση των όρων για το εργατικό δυναμικό μέχρι την εύρεση νέων τρόπων φροντίδας, ο ψηφιακός μετασχηματισμός στον τομέα της υγείας θέτει τους ασθενείς στο επίκεντρο βοηθώντας τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να βελτιστοποιήσουν τις λειτουργίες, να κατανοήσουν τις ανάγκες των ασθενών, να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη και να προσφέρουν μια βελτιωμένη εμπειρία χρήστη συνολικά.

Η εφαρμογή ορισμένων τεχνολογιών θα δώσει τη δυνατότητα εξατομίκευσης κάθε θεραπείας, κάτι που είναι ζωτικής σημασίας για παράδειγμα σε περιπτώσεις ασθενών που αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα.

Από την άλλη πλευρά, η τεχνολογία μπορεί να δημιουργήσει ένα καλύτερο περιβάλλον για τους γιατρούς και το ιατρικό προσωπικό. Οι διασυνδεδεμένες διαδικασίες και συστήματα και η αυτοματοποίηση καθημερινών εργασιών τους δίνουν τη δυνατότητα να κάνουν τη δουλειά τους με μεγαλύτερη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα. Η τεχνολογία παρέχει πρόσβαση σε μεγάλες ποσότητες δεδομένων με σημαντικές πληροφορίες που οδηγούν στη βελτίωση των θεραπειών των ασθενών.

Σήμερα, οι αναδυόμενες τεχνολογίες – το Διαδίκτυο των πραγμάτων, η εικονική και η επαυξημένη πραγματικότητα, η ρομποτική, το cloud computing και τα μεγάλα δεδομένα – αναδιαμορφώνουν εντελώς τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους επαγγελματίες της υγείας, πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα μας για να λαμβάνουμε αποφάσεις σχετικά με τη θεραπευτική μας αγωγή ή πώς χρησιμοποιούνται στην καινοτόμο έρευνα.

Τι σημαίνει όμως ο ψηφιακός μετασχηματισμός για το μέλλον των θέσεων εργασίας;

Ένας/Μια influencer ( άτομο που ασκεί επιρροή στο καταναλωτικό κοινό), ένας υπεύθυνος/-η μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή ένας/μια χειριστής drone είναι κάποιες από τις λίγες θέσεις εργασίας που δεν υπήρχαν πριν από δέκα χρόνια. Όπως και σε κάθε άλλον τομέα, οι νέες τεχνολογίες έχουν τη δυνατότητα να ανατρέπουν όσα γνωρίζουμε σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε. Ποιες θέσεις εργασίας θα διατίθενται στην αγορά εργασίας σε δέκα ακόμα χρόνια, ποιες θα καταργηθούν και ποιες δεξιότητες θα είναι πολυτιμότερες;

Ενώ είναι δύσκολο να προβλέψουμε ποιο θα είναι το μέλλον των θέσεων εργασίας σαν αυτές, είναι σημαντικό να εξετάσουμε το εξής: οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν στη διαμόρφωση των εργασιών, όχι των θέσεων εργασίας.

Και ενώ οι εξειδικευμένες δεξιότητες που σχετίζονται με την τεχνολογία απαιτούνται ολοένα και περισσότερο – θέσεις εργασίας με επίκεντρο την οικονομία των δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και νέες θέσεις εργασίας στη μηχανική, το cloud computing και την ανάπτυξη προϊόντων – τις οποίες και θα συζητήσουμε στα επόμενα κεφάλαια, μια άλλη τάση αρχίζει να γίνεται ορατή: ένα μεσαίο επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων συνδυασμένο με προσωπικές δεξιότητες θα έχει μεγαλύτερη ζήτηση, αντικατοπτρίζοντας τη συνεχιζόμενη σημασία της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης στη νέα οικονομία.

Δεξιότητες όπως η επικοινωνία, η δημιουργικότητα και η συνεργασία είναι όλες πρακτικά αδύνατο να αυτοματοποιηθούν, κάτι που σημαίνει ότι εάν έχετε αυτές τις δεξιότητες, θα είστε ακόμα πολυτιμότεροι για τους οργανισμούς στο μέλλον.

Τελικά, όλες οι θέσεις εργασίας θα αναπροσαρμοστούν για να περιλαμβάνουν έναν συνδυασμό ψηφιακών δεξιοτήτων και ικανοτήτων που σχετίζονται με την πολιτισμική και κοινωνική κατανόηση, κάτι που σημαίνει ότι, ακόμα και οι σταδιοδρομίες που παραδοσιακά δεν θεωρούνται ότι έχουν τεχνολογικό χαρακτήρα, θα παραμείνουν συναφείς στο γενικότερο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού της εργασίας.

Σε αυτόν τον κόσμο όπου εξελίσσεται ταχύτατα ο ψηφιακός μετασχηματισμός, όλοι οι τομείς δραστηριότητας υπόκεινται σε αλλαγή και ως εκ τούτου όλοι οι εργαζόμενοι, είτε εργάζονται σε τομείς που σχετίζονται με την τεχνολογία είτε όχι, θα χρειάζονται τις δεξιότητες για να μπορούν να ανταπεξέρχονται σε ένα ολοένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον εργασίας. Είναι ολοένα και πιο σημαντικό, εκτός από γνώσεις, οι άνθρωποι να αποκτούν και δεξιότητες που να τους βοηθούν να προβλέπουν τις αλλαγές, να γίνονται πιο ευέλικτοι και ανθεκτικοί.